Mujika Irastorza, Santos

*Usurbilen jaioa, 1912/11/1ean. Kalezarko Zapatarinean bizi zen. Mekanikoa lanbidez. CNT sindikatuko kidea eta Usurbilgo Komiteko kidea izan zen. Muruako markesari kotxea errekisatu zion. Faxistek herria okupatzerakoan, ihes egin zuen, familia osoa bezala. 

1936ko abenduko bigarren hamabostalditik aurrera ‘MAOC-2’ batailoiko metrailadore-konpainian egon zen kabo gisa. Ondoren, teniente gradua eskuratu zuen. Euzko Gudarostean 50309 txapa zenbakia zuen, hain justu. 1937ko maiatzean ‘MAOC-2’ batailoikko 1.konpainian sargentu gisa agertzen da. 156. Brigadako kidea izan zen eta Teniente kargua ere izan zuen.

Iparraldeko frontea erortzearekin bat, 1937/10/21ean atxilotu zuten, Xixondik Frantziara itsasoz zihoazela. ‘Escolapios’ izeneko espetxean (Bilbo) egon zen atxiloturik eta, ondoren, Ondarretara lekualdatu zuten 1938/11/09an. 1939/07/05ean ‘Errebolta’ laguntzeaz akusatuta, 6 urteko kartzela-zigorra betetzera kondenatu zuten. 1941/05/07an aske geratu zen.

Hala ere, 1942/03/07an bigarren aldiz atxilotu zuten eta Miranda de Ebroko Konzentrazio Esparrura eraman zuten. 1942/04/21ean iritsi zen bertara. Kondena guztia beteta, 1945/05/15ean geratu zen aske. Baina Franco Donostiara etortzen zen bakoitzean atxilotzen zuten eta, nazkatuta, Lyonera joan zen bizitzera. 1973 aldera itzuli zen lehen aldiz bisitan herrira, baina Lyonen segitu zuen bizitzen.

1988an espainiar hiritartasun berreskuratu zuen. Lyonen hil zen 2001/06/23an.

Bere aita Francisco Mujika Amigorena ere errepublikaren alde borrokatu zen eta espetxeratua izan zen. Felix eta Juan anaiak ere miliziano izan ziren eta lehena zauritua suertatu zen Andantzako frontean. Ama, Manuela Irastorza, Euskal Herritik ihes egin zuen anaia-arreba gazteenekin. 1938an Mollesen (Bartzelona) zegoen.

(Paulina Aizpurua familia ezagutu zuenaren testigantza lantze-fasean)